درباره اتصال آیات سوره آل عمران سوره 3
درباره آیه 130 از سوره آل عمران و ارتباط آن با آیات قبل و بعد ، سر درگمی رخ میدهد حال آنکه موضوع بسیار ساده و زیباست...
لِيَقْطَعَ طَرَفًا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَوْ يَكْبِتَهُمْ فَيَنْقَلِبُوا خَائِبِينَ ﴿۱۲۷﴾ آل عمران
لَيْسَ لَكَ مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ أَوْ يُعَذِّبَهُمْ فَإِنَّهُمْ ظَالِمُونَ ﴿۱۲۸﴾ آل عمران
وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ يَغْفِرُ لِمَنْ يَشَاءُ وَيُعَذِّبُ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۱۲۹﴾ آل عمران
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا الرِّبَا أَضْعَافًا مُضَاعَفَةً وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ﴿۱۳۰﴾ آل عمران
وَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ ﴿۱۳۱﴾ آل عمران
وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ﴿۱۳۲﴾ آل عمران
وَسَارِعُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ ﴿۱۳۳﴾ آل عمران
الَّذِينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ﴿۱۳۴﴾ آل عمران
بسادگی و بطور خلاصه ، در آیات قبل اشاره میشود به قطع طرف از کافرین ، یعنی جلوگیری از تکثیر آنها و در آیه 130 هم اشاره میشود به تکثیر ثروت و پول از طریق ربا...و اینکه باید مومنین دست از ربا بردارند...
بجای اینکه به ارتباط دقیق تر آیات سوره بیاندیشند چنین قضاوت مینمایند :
".....قرآن يك كتاب كلاسيك نيست كه داراى فصول و ابوابى باشد و نظام تاليفى خاصى در ميان ابواب و فصول آن در نظر گرفته شده باشد، بلكه قرآن كتابى است كه در مدت بيست و سه سال" نجوما" (تدريجا) طبق نيازمنديهاى گوناگون تربيتى در زمانها
واماكن مختلف نازل شده: يك روز داستان احد پيش مىآمد و برنامههاى مختلف جنگى در ضمن آيات متعدد اعلام مىگشت، روز ديگر احساس نياز به يك مسئله اقتصادى همچون ربا يا يك مسئله حقوقى مانند احكام ازدواج، يا يك مسئله تربيتى و اخلاقى مانند
توبه، مىشد و آيات متعددى طبق آن نازل مىگشت.از اين سخن چنين نتيجه گرفته مىشود كه: ممكن است در بسيارى از موارد پيوند خاصى در ميان آيات قبل و بعد نبوده باشد، و نبايد مانند بعضى از مفسران در اين گونه موارد اصرارى در يافتن رابطه در
میان آنها داشت، نبايد خود را به- زحمت بيندازيم و در ميان قضايايى كه خداوند اتصال و ارتباطى نخواسته با تكلف وجه ارتباطى درست كنيم، زيرا اين كار با روح قرآن و چگونگى نزول آن در حوادث مختلف و طبق نيازمنديهاى گوناگون در شرايط و
ظروف جداگانه، سازش ندارد...." تفسیر نمونه ج 3
پس جای معجزه کلامی بودن قرآن و جمع آن از جانب مقام الهی و مقربین در امر وحی کجاست؟ ...محیط بودن مقام الهی بر موضوعات و وقایع مختلف از حیث طبیعت و ذات آنها ، میتواند اتصال و تالیف آنها در سوره ای واحد را میسر نماید... در عین نزول در زمانهای مختلف...آیات هر سوره بهم متصل هستند مانند اجزای تنه درخت ، درختواره ای طیبه...(لینک " طرح اولیه درختواره قرآنی ، القرآن کشجره ثابته ")-------------------
هم در اوایل و هم در اواخر سوره آل عمران به "اولوا الالباب" اشاره میشود...از مجموع مطالب درباره آنها در قرآن ، میتوان آنها را کسانی دانست که به خطوط اصلی و "مغزی" و ارتباطات کلی فکر میکنند...تواما هم در کتاب طبیعت و هم در کتب
شریعت ... آنچنانکه آنها را صاحبان خرد مینامند... و سخنان دیگران را نیز می شنوند و درباره آنها می اندیشند...
اما راسخون در علم ، منظور کسانی هستند که در مطالعه کتاب و پیام الهی مداومت بخرج میدهند و چیزی از آن را کتمان نمیکنند یا چیزی از خودشان بدان نسبت نمی دهند و آنرا کل واحد می بینند...اولوا الالباب علاوه براستفاده از آن کلیت ، از علم علوم
طبیعی و از گفتار دیگران نیز بهره می برند و به ارتباط خطوط کلی کتاب الهی و کتاب طبیعت می اندیشند و به نوعی علم جامع و شهودی ، در یک کلمه به "ذکر" میرسند...
اما کسانی هستند که در جامعه خود را وارث کتاب الهی میدانند و میخواهند از این بابت محبوب جامعه باشند ولی در عمل جز کتمان نمودن و مانع مطرح شدن مطالبی از کتاب الهی ، کاری نمیکنند...پس از اشاره به ملک و تدبیر الهی در زمین و آسمانها
معرفی اولوا الالباب آعاز میشود :
وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَكْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَبِئْسَ مَا يَشْتَرُونَ ﴿۱۸۷﴾ آل عمران
لَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَفْرَحُونَ بِمَا أَتَوْا وَيُحِبُّونَ أَنْ يُحْمَدُوا بِمَا لَمْ يَفْعَلُوا فَلَا تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفَازَةٍ مِنَ الْعَذَابِ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿۱۸۸﴾
وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۱۸۹﴾ إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ ﴿۱۹۰﴾
الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ ﴿۱۹۱﴾آل عمران
....
-------------------
سوره آل عمران بعنوان اولین قسمت تنومند از تنه شاخه دوم از درختواره قرآنی دارای مفاهیم و رگه هایی است که در سوره های بالاتر شاخه دوم (بطرف انتهای شاخه) نیز مطرح میشوند...و تاییدی بر نحوه چیدمان سور جهت تشکیل درختواره... (لینک " ترتیب سور قرآن برای درختواره ")...
جملات مشابهی درباره حضرت مریم در این سوره آل عمران وجود دارند که در سوره مریم نیز آمده اند...سوره مریم نیز بر شاخه دوم است...
مثلا مفهوم "شاورهم فی الامر" در سوره آل عمران یاد آور "امرهم شورای بینهم" در سوره شورا بر روی شاخه دوم از درختواره است...
مفهوم "ربا" در سوره مائده نیز تحت عنوان "السحت" (ربا مصداقی برای سحت) مجددا مطرح میشود...
تصور اشتباه در سرعت جمع شدن مال در سوره آل عمران و سوره مومنون و توهم اینکه کمک الهی میباشد ، حال آنکه آزمون و فتنه است :
أَيَحْسَبُونَ أَنَّمَا نُمِدُّهُمْ بِهِ مِنْ مَالٍ وَبَنِينَ ﴿۵۵﴾ نُسَارِعُ لَهُمْ فِي الْخَيْرَاتِ بَلْ لَا يَشْعُرُونَ ﴿۵۶﴾مومنون
يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَأُولَئِكَ مِنَ الصَّالِحِينَ ﴿۱۱۴﴾ آل عمران
...و در اواخر سوره آل عمران اشارات به بخل و انفاق مطرح میشود ، مشابه آنچه در سوره حدید ، انتهای شاخه دوم ، آمده است :
وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ هُوَ خَيْرًا لَهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَهُمْ سَيُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُوا بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ﴿۱۸۰﴾ آل عمران
الَّذِينَ يَبْخَلُونَ وَيَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَمَنْ يَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ﴿۲۴﴾ حدید
لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ ﴿۲۵﴾ حدید
چنین رابطه ای را بین سوره بقره و سور دیگری بر روی شاخه اول نیز می بینیم...